EN54-2

EN54-2 YANGIN ALGILAMA VE YANGIN ALARM SİSTEMLERİKONTROL VE GÖSTERGE TERTİBATI

Ulaşma Seviyesi

• Otomatik kumanda ile çalıştırılabilme;
• Elle kumanda edilebilme;
• Görünebilir işaretler ve/veya;
• Bilgi elde edebilme gibi kontrol ve gösterge tertibatının seçilmiş birkaç durumundan birisidir.

Adresleme Noktası

Kontrol ve gösterge tertibatında, teker teker belirlenebilen noktadır.

Alfanümerik Monitör

Metin ve/veya sayısal karakterden meydana gelen bilgiyi görünür biçimde verebilen bir göstergedir.

Fonksiyonel Durum

Kontrol ve gösterge tertibatında, kendi işaretiyle nitelendirilen kontrol ve gösterge tertibatının bir durumudur.

Bu standardın kapsamındaki fonksiyonel durumlar:

• Bir yangın alârmı verildiğinde, yangın alârm durumu;
• Bir arıza bildirildiğinde arıza ihbar durumu;
• Devre dışı etme fonksiyonu faaliyete geçtiğinde devre dışı etme durumu;
• Deney fonksiyonu bildirildiğinde, deney durumu;
• Kontrol ve gösterge tertibatı TS EN 54-4’e uygun bir güç kaynağı ile beslenmesi ve herhangi bir fonksiyonun belirtilmemesi halinde yüksüz durumudur.

Algılama Devresi

Noktaları kontrol ve gösterge tertibatına bağlayan iletim yoludur (Nokta ve iletim yolu tarifine bakınız).

Toprak Arızası

Kontrol ve gösterge tertibatına ait herhangi bir parça iletim yolları ile toprak arasındaki veya kontrol ve gösterge tertibatının parçaları arasındaki istenmeyen bağlantılardır.

Alan

Pencerenin alt bölümüdür.

Gösterge

Bilgi vermek için kendi durumunu değiştirebilen bir cihazdır.

İşaret

Bir gösterge tarafından verilen bilgidir.

Mecburi

• Bütün kontrol ve gösterge tertibatları üzerinde olması gereken fonksiyonlar ve bunlara ait şartları
• Gerekli görülürse, şartlarla birlikte isteğe bağlı fonksiyonlara ait şartları tarif etmek için kullanılan, sıfattır.

Silinmeyen Bellek

İçindeki bilgilerin muhafazası (silinmemesi) için mevcut bir enerji kaynağından beslenmesi gerekli olmayan bellektir.

Nokta

Yangın algılama ile ilgili bilgiyi gönderebilen veya alabilen bir algılama devresine bağlanmış bir bileşendir.

Program

Başlatma bilgisini, ayarlama ve kesme vektörlerini, çalıştırma kodunu ve açıklamaları kapsayan, en azından bu standartla uyumlu olan kontrol ve gösterge tertibatına ait gerekli yazılımdır.

Yeniden Ayarlama

Yangın alârm durumuna ve/veya arıza ihbar durumuna ait işareti işletme konumuna almaktır.

İşletim Verisi

İşletim esnasında, otomatik veya elle kumanda ile geçici tadil işlemine tâbi tutulan değiştirilebilir veridir.

Aralık

Fiziki aralık olup, bu standartta belirtilen amacı ve amaçları içindir.

Susturma

Yeni bir yangın olayında otomatik olarak sesli alârm verme özelliği olan cihazın verdiği sesli işareti, elle devreden çıkarmaktır.

Mahalli Özel Veri

Kontrol ve gösterge tertibatını belirli bir sistem konfigürasyonunda çalıştırmak için değiştirilebilir gerekli veridir.

İletim Yolu

Kontrol ve gösterge tertibatının kabini dışında, bilgi ve/veya güç iletimi için;

• Kontrol ve gösterge tertibatı ve TS EN 54-1’de belirtilen gibi bir yangın algılama ve yangın alârm sisteminin diğer bileşenleri arasındaki ve/veya;
• Farklı kabinlerde bulunan kontrol ve gösterge tertibatının parçaları arasındaki harici fiziki bir bağlantıdır.

Silinen Bellek

Bellek içindeki bilgilerin muhafaza edilmesi veya silinmemesi amacıyla mevcut bir enerji kaynağından beslenen bellektir.

Pencere

Belirli bir zamanda bir fonksiyonel durumla ilgili bilgi için kullanılan bir alfa nümerik monitörün tamamı veya bir bölümüdür.

Monitörün, alt bölüme ayrılması mekanik ayırıcı veya yazılım kontrolü ile gerçekleştirilmelidir.

Bölge

Ortak bir bölgesel işareti sağlamak amacıyla ve tesis edilen bir veya birkaç algılama noktasını kapsayan, korunan yerin coğrafik bölümleridir.

GENEL ŞARTLAR

Kontrol ve gösterge tertibatı, isteğe bağlı bir fonksiyon ile şartlarını kapsıyorsa, karşılıklı bütün şartlar uyumlu olmalıdır.

Kontrol ve gösterge tertibatında, bu standartta belirtilen fonksiyonlardan başka fonksiyonların bulunması gerekiyorsa, bunların standartla herhangi bir uyumsuzluğu olmamalıdır.

İŞARETLER İÇİN GENEL ŞARTLAR

FONKSİYONEL DURUMLARIN GÖSTERİLMESİ

Kontrol ve gösterge tertibatı, Madde 6’dan Madde 10’a kadar olan maddelerde belirtildiği gibi aşağıdaki fonksiyonel durumların tamamını göstermelidir.

Yüksüz durum,

• Yangın alârm durumu,
• Arıza ihbar durumu,
• Yetersizlik durumu,
• Deney durumu.

Kontrol ve gösterge tertibatı aşağıdaki fonksiyonel durumların herhangi bir kombinasyonunu aynı alanda göstermelidir.

• Yangın alârm durumu,
• Arıza ihbar durumu,
• Yetersizlik durumu,
• Deney durumu.

İŞARETLERİN GÖSTERİLMESİ

Bu standartta, aksi belirtilmedikçe bütün zorunlu işaretler açık olarak tanınabilmelidir.

ALFANÜMERİK MONİTÖRDE İŞARETLERİN GÖSTERİLMESİ

Farklı fonksiyonel durumlarla ilgili işaretleri göstermek için alfa nümerik monitörün kullanıldığı yerlerde, aynı anda bu fonksiyonlar gösterilebilmelidir. Ancak, her bir fonksiyonel durum için, gruplandırılan fonksiyonel durumla ilgili alanların hepsini kapsayan yalnız bir pencere olmalıdır.

GÜÇ BESLEME İŞARETİ

Kontrol ve gösterge tertibatı, elektrik enerjisi ile beslenirken ışıklı bir gösterge gözle görülür şekilde ışık vermelidir.

İŞİTİLEBİLİR UYARI İŞARETLERİ

Yangın alârm durumu için verilen işitilebilir uyarı işareti, arıza ihbar durumu için verilen uyarı işaretiyle aynı olabilir. Bu işaretler farklı ise, yangın alârm işaretinin önceliği olmalıdır.

İLÂVE İŞARETLER

Zorunlu işaretlere ilâve işaretler kullanılması durumunda, bunlar uyumsuzluk veya karışıklığa sebep olmamalıdır.

YÜKSÜZ DURUM

Sistem bilgisinin herhangi bir çeşidi, yüksüz durumda gösterilmelidir.

Bununla beraber;

• Yangın alârm durumunda,
• Arıza ihbar durumunda,
• Yetersizlik durumunda,
• Deney durumunda, kullanılan işaretlerle karışabilecek hiçbir işaret verilmemelidir.

YANGIN ALÂRM DURUMU

YANGIN SİNYALİNİN ALINMASI VE İŞLEME TÂBİ TUTULMASI (EK-C)

- Bir yangın alârmı esnasında, gerekli herhangi bir işlemin anlaşılır duruma gelmesini müteakip, sinyal alınması halinde, kontrol ve gösterge tertibatı yangın alârm durumunu göstermelidir.

- Kontrol ve gösterge tertibatı bütün bölgelerden alınan sinyali işleme tâbi tutarak gösterebilmelidir. Bir bölgeden alınan sinyal, işlemin kaydedilmesini ve/veya diğer bölgelerden alınan sinyalleri bozmamalıdır.

- Madde 7.12 uygulanmadıkça, tarama, sorgulama veya yangın algılayıcılarından alınan sinyallerin işleme tâbi tutulması için geçen zaman ile yangın alârm kararı verilmesi için geçen zamanın toplamı, yangın alârm durumu uyarısını geciktirmemeli veya bu zaman 10 s’den büyük olmamalıdır.

- Elle kumanda edilen herhangi bir butona basıldığında, kontrol ve gösterge tertibatı 10 s içinde yangın alârmı vermelidir.

- Zorunlu işaretler ve/veya çıkışlar aynı anda iki ve/veya daha fazla alârm devrelerinden alınan yangın alârmı, yangın alârm sinyallerini bozmamalıdır.

YANGIN ALÂRM İŞARETİ

Yangın alârm durumu önceden elle müdahale yapılmadan gösterilmelidir. Uyarı işaretinin tesisi aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır;

1. Gözle görülen işaret, ışıklı bir gösterge vasıtasıyla (genel yangın alârm göstergesi),
2. Sadece bir bölgeden sinyal alma özelliğine sahip kontrol ve gösterge tertibatları için ihmal edilebilen alârm durumundaki bölgelere ait gözle görülen uyarı işareti Madde 7.3’deki gibi sağlanır,
3. İşitilebilir uyarı işareti, Madde 7.4’de belirtildiği gibi sağlanır.

ALÂRM DURUMUNDA BÖLGELERE AİT UYARI İŞARETİ

- Alârm durumunda bölgeler, her bölgeye ait ışıklı gösterge vasıtasıyla ve/veya bir alfa numerik monitör vasıtasıyla izlenmelidir.

- Bölgesel uyarı işaretleri, bir alfa numerik monitör ile izlenmek istenirse; alfa numerik monitörde aynı anda bu işaretlerin hepsi izlenmeyebilir ve bu nedenle hiç olmazsa aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir:

1. Alârm durumundaki ilk bölge, monitörün üst tarafında bir alanda gösterilmelidir,
2. Alârm durumundaki en yakın bölge, sürekli olarak başka bir alanda gösterilmelidir,
3. Alârm durumundaki bölgelerin hepsi sürekli olarak gösterilmelidir,
4. Genellikle izlenmeyen alârm durumundaki bölgeler, ulaşma seviyesi 1’de izlenebilmelidir. Alârm durumundaki ilk bölgeye ait alan veya diğer bir alan içinde olan bölgesel bilginin her birinin monitörden gösterilmesi için sadece elle kumanda etmek gereklidir. En son sorgulamayı müteakip monitör 15 s ile 30 s arasında eski haline yani alârm durumundaki bölgeye dönmelidir.

İŞİTİLEBİLİR UYARI İŞARETİ

- İşitilebilir uyarı işareti ulaşma seviyesi 1 veya 2’de ayrı bir el kumandasıyla susturulabilmelidir. Bu kumanda sadece işitilebilir uyarı işaretini susturmak maksadıyla kullanılmalı ve aynı zamanda arıza ihbar durumunda verilen işaretini susturmak için de kullanılabilmelidir.

- İşitilebilir uyarı işareti otomatik olarak devre dışı edilerek susturulmamalıdır.

- Alârm durumundaki her bir bölge için işitilebilir uyarı işareti verilmelidir.

YANGIN ALÂRMI ESNASINDAKİ DİĞER UYARI İŞARETLERİ

Yangın alârm işaretleri, bir alfanümerik monitörden izlenirse, diğer bilgilerin gösterilmesi aşağıda belirtildiği gibidir.

1. Monitörde, sadece yangın alârm durumu için birden fazla pencere yok ise, yangın alârmı ile ilgili olmayan işaretler bastırılmalıdır,
2. Bastırılan arıza işaretleri ve yetersizliklerin her biri ulaşma seviyesi 1 veya 2’de herhangi bir anda el kumandası işlemi ile gösterilebilmelidir. Bu işlemler, alârm durumundaki bölgeleri göstermek için, birbirinden ayrılmalı veya Madde 7.3.2) belirtildiği şekilde yapılmalıdır. Alârm durumundaki ilk bölge monitörde gösterilirken, monitör alan durumunda ise, en son sorgulamayı müteakip, uyarı işareti 15s ile 30 s arasında alârm durumundaki ilk bölgeye geri döndürülmelidir.

YANGIN ALÂRM DURUMUNDAN BAŞLANGIÇ KONUMUNA YENİDEN AYARLAMA

- Kontrol ve gösterge tertibatının, yangın alârm durumundan başlangıç konumuna yeniden ayarlayabilme özelliği olmalıdır. Bu sadece, “ulaşma seviyesi 2” de ayrı bir el kumandası işlemiyle yapılabilmelidir. Bu kontrol sadece başlangıç konumuna yeniden ayar için kullanılmalı ve aynı zamanda bu kontrol ile arıza ihbar durumunda da başlangıç konumuna yeniden ayar yapılabilmelidir.

- Başlangıç konumuna yeniden ayarlama işlemini müteakip, fonksiyonel durumların doğruluğunu ve alınan herhangi bir sinyale tekabül eden işaret kalmalı veya 20 s içinde yeniden gösterilmelidir.

YANGIN ALÂRM DURUMUNA AİT ÇIKIŞ

- Madde 7.8, Madde 7.9 veya Madde 7.10’da belirtildiği gibi yangın alârm durumu olduğunu gösteren en az bir çıkış sinyali olmalıdır.

- Madde 7.11 ve/veya Madde 7.12 uygulanmadıkça, kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm durumuna ait zorunlu çıkışların hepsinin 3 s içinde işlemini yapmalıdır.

- Madde 7.11 uygulanmadıkça, kontrol ve gösterge tertibatı elle kumanda edilen bir butonla faaliyete geçirilen zorunlu çıkışların hepsinin işlemini, 10 s içinde yapmalıdır.

YANGIN ALÂRM CİHAZLARININ ÇIKIŞLARI

Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm sinyallerini otomatik olarak yangın alârm cihazına  iletimini sağlayan bir yapıya sahiptir.

Bu bakımdan;

1. Yangın alârm cihazı, “ulaşma seviyesi 2”de susturmalı,
2. Susturmayı müteakip, yangın alârm cihazının “ulaşma seviyesi 2”de yeniden işitilebilir uyarı sinyali vermesi mümkün olmalıdır.

YANGIN ALÂRM CİHAZINA AİT ÇIKIŞ

Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm sinyallerini, otomatik olarak yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) iletimini sağlamalıdır. Bu bakımdan sinyal iletimi, ayrı bir ışıklı gösterge ile ve/veya alfa numerik monitörle gösterilmelidir. Bu işaret, yangın alârm durumu, başlangıç konumuna yeniden ayarlanıncaya kadar kalmalıdır.

YANGIN KORUMA CİHAZINA AİT ÇIKIŞ

Kontrol ve gösterge tertibatı, otomatik yangın koruma cihazına ait kontrollere yangın alârm sinyallerinin iletimi sağlamalıdır.

ÇIKIŞLARA AİT GECİKMELER

Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm tertibatına ve/veya yangın alârm cihazına ait çıkışların faaliyete geçmesini geciktirilebilir. Bu nedenle aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir.

1. Yangın alârm tertibatınınçıkış geciktirme işlemi, “ulaşma seviyesi 3”de; seçilebilmeli

− Yangın algılayıcılarına, ve/veya, − Yangın alârm butonuna, ve/veya,

−  Özel bölgelerden alınan sinyallere uygulanmalıdır.

1. Yangın alârm cihazının çıkış geciktirme işlemi, “ulaşma seviyesi 3”de seçilebilmeli;

−  Yangın algılayıcılarına, ve/veya,

−  Özel bölgelerden alınan sinyallere uygulanmalıdır;

1. Zaman gecikmeler maksimum 10 dakikalık bir sürede, 1 dakikayı geçmeyecek şekilde “ulaşma seviyesi 3” de görülebilmelidir,
2. Gecikmeleri ve doğrudan yapılan gecikme işlem çıkışlarını, elle yapılan kumanda ile ve/veya elle çalışan bir yangın alârm butonundan alınan bir sinyal vasıtasıyla iptal etmek mümkün olmalıdır,
3. Bir çıkış sinyaline ait gecikme diğer çıkış işlemini etkilememelidir.

RASTGELE ALGILAMA

Bir algılayıcıdan bir sinyal alınmasını müteakip ve aynı veya başka bir noktadan bir veya birkaç teyid edici sinyal alınıncaya kadar, kontrol ve gösterge tertibatının, yangın alârm durumunun gösterilmesini veya aşağıdaki cihazlara olan çıkışlarının faaliyete geçmesini engelleme özelliği olabilir :

• Yangın alârm cihazları ve/veya,
• Yangın alârmını takip eden cihaz ve/veya,
• Yangın önleme cihazı

Bu nedenle en azından aşağıdaki hususlar uygulanır:

1. a) Ayrı ayrı bölgeler için, “ulaşma seviyesi 3”de özellik seçilebilmelidir.
2. b) Bir çıkış sinyalinin engellenmesi, diğer çıkışların faaliyete geçmesini engellememelidir.

ALÂRM SAYACI (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR)

Kontrol ve gösterge tertibatı meydana gelen yangın alârm durumunun sayısını rakam olarak kayıt etme özelliğine sahip olmalıdır.

Bundan dolayı en azından aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir:

1. Sayacı yeniden başlatma sadece “ulaşma seviyesi 4”de mümkün olmalıdır,
2. Bilgi, “ulaşma seviyesi 4” veya “ulaşma seviyesi 2”de kullanılabilmelidir,
3. Sayaç, 000’dan 999 kadar kayd etme kapasitesine sahip olmalıdır.

ARIZA İHBAR DURUMU

ARIZA SİNYALİNİN ALINMASI VE İŞLEME TÂBİ TUTULMASI

- Kontrol ve gösterge tertibatı, arıza biçiminin tanınmasına ait herhangi bir işlemden sonra, sinyaller alındığında, arıza ihbar durumunu belirten bir çıkış vermelidir.

- Kontrol ve gösterge tertibatı, aynı anda Madde 8.2’de belirtilen arızaların hepsini tanıma özelliğine sahip olmalı ve ayrıca bu özellik aşağıda belirtilen durumlarda engellenmedikçe

- Aynı bölgeden yangın alârm sinyallerinin mevcudiyeti ve/veya,

• Karşılıklı bölgenin veya fonksiyonun yetersizliği ve/veya,
• Karşılıklı bölgelerin veya fonksiyonun deneye tâbi tutulması.

- Kontrol ve gösterge tertibatı, 100 s içinde veya TS EN 54’ün diğer kısımlarında belirtilen süre de arıza meydana geldiğinde veya bir arıza sinyali alındığında arıza ihbar çıkış vermelidir.

BELİRLİ FONKSİYONLARA AİT ARIZA İŞARETİ

- Belirli fonksiyonlara ait arızaların mevcudiyeti elle ilk kumanda olmadan gösterilmelidir. Aşağıda belirtilen durumların mevcut olması halinde arıza ihbarı verilmelidir:

1. Işıklı ayrı bir gösterge vasıtasıyla bir görülebilir işaret, (genel arıza ihbar göstergesi),
2. Madde 8.2.4, Madde 8.2.5 ve Madde 8.2.6’da belirtildiği gibi her bir arızanın tanınması için görülebilir bir işaret,
3. Madde 8.6’da belirtildiği gibi işitilebilir bir işaret.

- Uyarı işareti ayrı ayrı ışıklı göstergeler vasıtasıyla gösteriliyorsa, bu göstergeler, yetersizliği ve/veya karşılıklı bölgelerin deneye tâbi tutulmasını veya fonksiyonları göstermek için kullanılan göstergelerin aynısı olmalıdır.

- Uyarı işaretinin; kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle arızaların hepsini aynı anda gösteremeyen alfa numerik monitör üzerinde gösterilmesi durumunda, hiç olmazsa aşağıdakiler uygulanmalıdır:

1. Bastırılan mevcut arıza uyarı işaretleri gösterilmelidir,
2. Bastırılan uyarı işaretleri, sadece arıza uyarı işaretlerinin sorgulandığı “ulaşma seviyesi 1” veya “ulaşma seviyesi 2”de el kumanda işlemi ile gösterilebilmelidir.

- Aşağıdaki arızalar ayrı ayrı ışıklı göstergeler ve/veya alfanümerik monitör vasıtasıyla gösterilmelidir.

Uyarı işaretleri yangın alârm durumu esnasında bastırılabilir:

1. Bir noktadan kontrol ve gösterge tertibatına sinyallerin iletimini içine alan her bir bölgeye ait bir uyarı işaretini;
   • Kısa devre veya algılama devresindeki kopukluk,
   • Bir noktanın yer değiştirmesi etkiler.
2. Kontrol ve gösterge tertibatından ayrı bir kabin içinde olan güç kaynağının arızalanması sonucunda;

• Güç kaynağına ait (TS EN 54-1, Şekil 1’de “L” harfi ile gösterilen) bir kısa devreyi veya iletim hattındaki kopukluğu,
• TS EN 54-4’de verilen güç kaynağı arızalarını gösteren ortak en az bir uyarı işareti,

1. Zorunlu bir fonksiyona tesir edecek şekilde ve kontrol fonksiyonunun bir arızası olarak başka türlü gösterilmeyen herhangi bir topraklama arızasına ait müşterek en az bir uyarı işareti;
2. Yangın alârmı durumundaki zorunlu bir fonksiyona tesir edecek şekilde herhangi bir sigortanın atması veya herhangi bir koruma düzenin faaliyete geçmesini kontrol eden fonksiyona ait arıza gösteren bir uyarı işareti;
3. Zorunlu bir fonksiyona tesir edecek şekilde kontrol fonksiyonunun bir arızası olarak başka türlü gösterilemeyen, birkaç kabin içine alınmış kontrol ve gösterge tertibatının bölümleri arasındaki bütün iletim hatlarına ait kısa devreyi ve kopukluğu gösteren müşterek en az bir uyarı işareti;
4. Otomatik yangın önleme cihazına ait (TS EN 54-1, Şekil 1’de “G” ile gösterilen) kontrol sinyallerine tesir eden ve bütün iletim hatlarına ait herhangi bir kısa devreyi veya kopukluğu gösteren müşterek en az bir uyarı işareti;
5. Arıza uyarısını izleyen cihaza (TS EN 54-1, Şekil 1’de “J” ile gösterilen) ait sinyallerin iletimine tesir eden bütün iletim hatlarındaki herhangi bir kısa devreyi veya kopukluğu gösteren müşterek en az bir uyarı işareti.

- AşağıdAki arızalar ayrı bir ışıklı gösterge ve/veya alfa numerik monitör vasıtasıyla gösterilmelidir. Uyarı işaretleri, yangın alârm durumu esnasında bastırılmamalıdır:

1. Yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) ait sinyallerin iletimine tesir eden ve bütün iletim hatlarındaki herhangi bir kısa devreyi veya kopukluğu gösteren müşterek en az bir uyarı işareti,
2. Yangın alârmını izleyen cihaza (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) ait sinyallerin iletimine tesir eden ve bütün iletim hatlarındaki herhangi bir kısa devreyi veya kopukluğu gösteren müşterek en az bir işareti.

- Aşağıdaki arızalar hiç olmazsa genel arıza ihbar göstergesi vasıtasıyla gösterilmelidir:

1. Arızanın zorunlu bir fonksiyona tesir etmemesi durumunda, birkaç mekanik kabin içine alınmış kontrol ve gösterge tertibatının bölümleri arasındaki bir iletim hattına ait herhangi bir kısa devre veya kopukluk,
2. Arıza, sinyallerinin kontrol ve gösterge tertibatına, iletiminin engellenmemesi durumunda, algılama devresindeki herhangi bir kısa devre veya kopukluk.

NOKTALARDAN ALINAN ARIZA SİNYALLERİ

Kontrol ve gösterge tertibatı, noktalardan arıza sinyallerini almaya, işleme tâbi tutmaya ve göstermeye uygun yapıda olmalıdır.

Bu sebeple, arızalar Madde 8.2.4.a)’da belirtildiği gibi, hiç olmazsa bölge arızaları olarak gösterilmelidir.

GÜÇ KAYNAĞININ TOPLAM KAYBI

Bu standardın zorunlu fonksiyonlarının yerine getirilmesi mümkün değilse, ana güç kaynağının (TS EN 54-4’de belirtildiği gibi) kayıpları olacak olursa, kontrol ve gösterge tertibatı bir noktaya ait yedek güç kaynağının arızasını gösterecek ve ayırt edecek bir yapıda olmalıdır.

Bu maksatla, hiç olmazsa en azından bir saatlik periyotla işitilebilir bir işaret verilmelidir.

SİSTEM ARIZASI

Bir sistem arızası, kontrol ve gösterge tertibatının yazılım kontrollü olması durumunda, Madde 13.4 veya Madde 13.6’da belirtildiği gibidir. Bir sistem arızası Madde 8.5 ve Madde 13.7 belirtilerin haricinde, bu standardın şartlarının yerine getirilmesine mani olabilir.

Bir sistem arızası olması durumunda, en azından aşağıdaki hususlar uygulanmalıdır:

1. a) Bir sistem arızası, genel arıza ihbar göstergesi ve ayrı bir ışıklı gösterge vasıtasıyla gösterilmelidir. Bu uyarı işaretleri, kontrol ve gösterge tertibatının herhangi bir diğer fonksiyonel durumu vasıtasıyla bastırılmamalı ve elle tekrar ayar durumuna ve/veya başka bir elle kumanda işlemine kadar kalmalı,
2. b) İşitilebilir bir sistem arızası gösterilmelidir. Bu işaret susturulabilecek şekilde olmalıdır.

İŞİTİLEBİLİR İŞARET

- Madde 8.2’deki arızalara ait işitilebilir işaret “Ulaşma Seviyesi 4 ve 2”de elle kumanda işlemiyle susturulabilecek şekilde olmalıdır.

Aynı el kumanda işlemi; yangın alârm durumunu susturmak amacıyla kullanılabilir.

- Kontrol ve gösterge tertibatı, arıza uyarı durumundan başlangıç konumuna otomatik olarak tekrar ayarlanması halinde, işitilebilir işaret otomatik olarak susturulmalıdır.

- Susturma işleminin önceki durumunda; her bir yeni tür arızayı tanıtmak maksadıyla işitilebilir işaret vermelidir.

ARIZA İŞARETLERİNİN BAŞLANGIÇ DURUMUNA YENİDEN AYARLANMASI

- Arızalara ait işaretler Madde 8.2’deki gibi aşağıda belirtildiği şekilde başlangıç konumuna yeniden ayarlanabilmelidir:

• Arızaların artık tanıtılmaması durumunda, otomatik olarak ve/veya,
• Yangın alârm durumundan başlangıç konumuna aynı şekilde ayarlama işleminde olduğu gibi “ulaşma seviyesi 2”de el kumandası işlemiyle.

- Başlangıç durumuna tekrar ayar işlemini müteakip, alınan herhangi bir sinyalin karşılığı olan, doğru fonksiyonel şartlara ait uyarı işareti kalıcı olmalı veya 20 s içinde yeniden başlangıç durumuna getirilmelidir.

ÇIKIŞ ARIZASI

Kontrol ve gösterge tertibatı, Madde 8’de belirtilen bütün arızaları haber veren bir çıkışa sahip olmalıdır. Bu, Madde 8.9’da belirtilen çıkış olabilir. Kontrol ve gösterge tertibatı enerjisiz durumda ise, çıkış sinyali verilmelidir.

ARIZA UYARISINI TAKİP EDEN CİHAZA AİT ÇIKIŞ (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR - MADDE 9.4.1c)

Kontrol ve gösterge tertibatı, arıza uyarısını takip eden cihaza (TS EN 54-1, Şekil 1’de “J” harfi ile gösterilen) arıza sinyallerinin iletimi için gerekli donanıma sahip olmalıdır. Bu çıkış, Madde 8’de belirtilen bütün arızaları haber vermelidir. Kontrol ve gösterge tertibatı enerjisiz durumda ise, çıkış sinyali verilmelidir.

YETERSİZLİK DURUMU

GENEL ŞARTLAR

- Yetersizlik durumu; Madde 9.4 ve Madde 9.5’de belirtildiği gibi bütün zorunlu işaretlerin karşılığına ve/veya çıkışlarına mani olmalı, ancak diğer zorunlu işaretlere ve/veya çıkışlara mâni olmamalıdır.

- Kontrol ve gösterge tertibatı; Madde 9.4’de belirtilen fonksiyonların, herbirinin müstakil olarak yetersizliğinin ve yeterliliğinin ulaşma seviyesi 2’de el kumanda işlemiyle gösterecek yapıda olmalıdır.

- Kontrol ve gösterge tertibatı, Madde 9.4 ve/veya Madde 9.5’de belirtilen yetersizlik mevcut ise, yetersizlik durumunda olmalıdır.

- Yetersizlikleri ve yeniden yeterli hale gelme durumunu; yangın alârm durumundan veya arıza ihbar durumundan, başlangıç konumuna yeniden ayarlama durumu etkilememelidir.

YETERSİZLİK DURUMUNUN GÖSTERİLMESİ

Yetersizlik durumu, aşağıda belirtilenler vasıtasıyla izlenebilmelidir :

1. a) Ayrı bir ışıklı gösterge (genel yetersizlik göstergesi),
2. b) Madde 9.3, Madde 9.4 ve Madde 9.5’de belirtildiği gibi, her bir yetersizlik için bir gösterge.

ÖZEL YETERSİZLİKLERİN GÖSTERİLMESİ

Yetersizlikler, elle kumanda işlemin tamamının 2 s.’si içinde gösterilmelidir.

- İşaretin ayırt edilebilir olmasına rağmen, arıza karşılığı olan işaret için, ışık yayan aynı gösterge kullanılabilir. Aynı ışık yayan gösterge ve aynı işaret, devre dışı olmuş bir bölgeyi ve deneye tâbi tutulan bölgeyi göstermek için kullanılabilir.

- Kapasitenin sınırlı olmasından dolayı yetersizliklerin hepsini alfa nümerik monitör aynı anda gösteremiyorsa, hiç olmazsa aşağıdaki hususlar uygulanmalıdır:

1. Bastırılan mevcut yetersizlik işaretleri gösterilmelidir,
2. Bastırılan işaretler; diğer işaretlerden müstakil olarak el kumanda işlemi ile “ulaşma seviyesi 1 veya 2’de”izlenebilmelidir.

YETERSİZLİKLER VE BUNLARA AİT İŞARETLER

- Aşağıda verilenler, müstakil olarak yetersiz hale ve yeniden yeterli hale getirebilir olmalıdır:

1. Her bir bölge,
2. Çıkış sinyalleri ve/veya otomatik yangın önleme cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “G” harfi ile gösterilen) ait kontrolların iletim hatları, otomatik yangın önleme cihazıyla en azından müşterek olan kontrollar ve işaretlerin hepsi,
3. Çıkış sinyalleri ve/veya arıza ihbarı izleyen yangın önleme cihazına (TS EN 54-1), Şekil 1’de “J” harfi ile gösteren) ait iletim hatları.

Yetersizlikler ayrı bir ışıklı gösterge ve/veya bir alfanümerik monitör vasıtasıyla gösterilmelidir. İşaretler yangın alârm durumu esnasında bastırılabilir.

- Aşağıda verilenler, müstakil olarak yetersiz hale ve yeniden yeterli hale getirebilir olmalıdır.

1. Çıkış sinyalleri ve/veya yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) ait iletim hatları, yangın alârm cihazıyla en azından müşterek olan elle yapılan kontrollar ve işaretlerin hepsi,
2. Çıkış sinyalleri ve/veya yangın alârmını takip eden cihaz (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) ait iletim hatları,
3. Çıkışların hemen faaliyete geçmesi, en azından Madde 7.11’de belirtilen müşterek fonksiyonlara ait kontrol ve işaret ile, (EK-E), Madde 7.11’de belirtildiği gibi yangın alârmına cevap veren geciken çıkışlar.

Yetersizlikler ayrı bir ışıklı gösterge ile ve/veya alfanümerik monitörle gösterilmelidir. İşaretler, yangın alârm durumu esnasında bastırılmamalıdır.

BELİRLENEBİLEN NOKTALARIN YETERSİZLİĞİ (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR)

Kontrol ve gösterge tertibatı; “ulaşma seviyesi 2”de el kumanda işlemi ile belirlenebilen noktalardan teker teker veya bir bölgenin tamamını kapsamayan bir grup içindeki belirlenebilen noktalardan yetersizlik ve yeterlilik sinyallerini almaya uygun yapıda olmalıdır. Bu durumda, en azından aşağıda verilenler uygulanmalıdır :

1. Teker teker her bir belirlenebilen noktayı yetersiz hale getirmek mümkün olmalıdır,
2. “Ulaşma seviyesi 1 veya 2”de el kumandası ile yapılan sorgulama işlemi vasıtasıyla, bütün yetersizliklerin tanınması mümkün olmalıdır,
3. Bir bölgedeki belirlenebilen noktaların hepsi, yetersiz hale gelmedikçe, belirlenebilen noktaların yetersizliği bir bölgenin yetersizliği olarak gösterilmemelidir.

DENEY DURUMU (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR)

- GENEL ŞARTLAR

Kontrol ve gösterge tertibatı bölgelerden alınan alârm sinyallerini işleme tâbi tutmaya ve göstermeye uygun yapıda olmalıdır.

Bu durum, o bölgeye ait yangın alârmı durumu esnasında, şartları engelleyebilir. Bu durumda en azında aşağıda verilenler uygulanmalıdır :

1. Bir veya birkaç bölge deney altında iken, kontrol ve gösterge tertibatı deney durumunda olmalıdır;
2. Bir deney durumu, “ulaşma seviyesi 2 veya 3”de bir el kumanda işlemiyle, yalnızca başlatılmalı veya iptal edilmelidir,
3. Her bir bölgeyi teker teker deneye tâbi tutmak mümkün olmalıdır,
4. Deneye tâbi tutulan bölgeler, deney altında olmayan bölgelerden alınan zorunlu işaretlere mani olmamalıdır.
5. Deneye tâbi tutulan bir bölgeden alınan sinyaller :
   • Bölgeye tekabül eden fonksiyonların geçici olarak deneye tâbi tutulması dışında, yangın alârm cihazlarına
   • Yangın alârmını takip eden cihaza
   • Otomatik yangın koruma cihazının kontrollerine
   • Arıza ihbarını takip eden cihaza ait çıkışların çalışması sonucuna götürmemelidir.

DENEY DURUMU İŞARETİ

Deney durumu işareti, aşağıda verilenler vasıtasıyla gözle görülebilir biçimde gösterilmelidir.

1. Ayrı bir ışıklı gösterge (genel arıza göstergesi),
2. Madde 10.3’de belirtildiği gibi, her bir bölge için bir işaret.

DENEYE TÂBİ TUTULAN BÖLGELERİN İŞARETİ

Deneye tâbi tutulan bölgeler, her bir bölge için ayrı bir ışıklı gösterge ve/veya bir alfanümerik monitör vasıtasıyla gözle görülebilir biçimde gösterilmelidir. Aynı ısıklı gösterge ve aynı işaret deneye tâbi tutulan bir bölgeyi ve yetersiz bir bölgeyi göstermek için kullanılabilir. Alfanümerik monitör üzerindeki işaretler için, en azından Madde 9.3.3’de belirtilen kurallar uygulanmalıdır.

STANDARDİZE EDİLMİŞ GİRİŞ/ÇIKIŞ’IN AYIRDEDİLMESİ (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR, EK-G)

Kontrol ve gösterge tertibatı, iletime, alınan sinyallere ve yardımcı cihazlara (yangın ekibi paneli gibi) ait standardize edilmiş giriş/çıkış’ı ayırt edici bir yapıda olmalıdır. Bu bakımdan, en azından aşağıda verilenler uygulanmalıdır:

1. Ayırt etme işlemi, en azından aşağıda meydana gelenlerin yayımını sağlayacak şekilde olmalıdır :
   • Yangın alârm durumu,
   • Alârm durumunda olan her bir bölge,
   • Çıkış sinyallerinin, yangın alârmını takip eden cihaza iletimi,
   • Yangın önleme cihazına ait çıkış sinyallerinin iletimi,
   • Arıza ihbar durumu,
   • Her bir bölge arızası,
   • Her bir bölgenin yetersizliği ve yeniden yeterli hale gelmesi,
   • Yangın alârm cihazınaait çıkışın yetersizliği ve yeniden yeterli hale gelmesi,
   • Yangın alârmını takip eden cihaza ait çıkışın yetersizliği ve yeniden yeterli hale gelmesi.
2. Ayırt etme, işlemi hiç olmazsa aşağıdaki bilgilerin alınmasını, kontrol ve gösterge tertibatına ait fonksiyonların faaliyete geçmesini sağlayacak şekilde olmalıdır:
   • İşitilebilir işaretin susturulması,
   • Yangın alârm durumunun başlangıç konumuna yeniden ayarlanması,
   • Yangın alârm cihazlarının (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) susturulması ve yeniden işitilebilir uyarı vermesi,
   • Bölgelerin yetersizliği ve yeterliliği,
   • Yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) ait çıkış sinyallerinin yetersizliği ve yeniden yeterli hale gelmesi,
   • Yangın alârm durumunu takip eden cihaza (TS EN 54-1, Şekil 1’de “T” harfi ile gösterilen) ait çıkış sinyallerinin yetersizliği ve yeniden yeterli hale gelmesi.

TASARIM ŞARTLARI

GENEL ŞARTLAR VE İMALÂTCININ BEYANI

Konu ile ilgili teknoloji kullanılması durumunda, kontrol ve gösterge tertibatı Madde 12’nin tasarım şartları ile uyumlu olmalıdır. Bazı şartlar deneyle doğrulanmalıdır. Diğerleri, kontrol ve gösterge tertibatının, fonksiyonlarına ait mümkün olan bütün kombinasyonlarının denenmesinin pratik olmaması ve uzun vadeli güvenirliliğinin tetkik edilmesi nedeniyle, sadece gözle muayene ile doğrulanmalıdır.

Tasarım muayene işlemine yardım etmek maksadıyla, imalâtcı;

1. Kontrol ve gösterge tertibatının bütün elemanlarının tasarımı için bir dizi hükümleri olan kalite yönetim sistemine göre tasarımın yapıldığını,
2. Kontrol ve gösterge tertibatının kabinin dışındaki ortam şartlarının IEC 721-3-3 : 1978, 3k5 sınıfı ile uyumlu olması durumunda, kontrol ve gösterge tertibatının bileşenlerinin, amacına uygun seçildiğini ve özellikleri dahilinde çalıştığını, yazılı olarak teyit etmelidir.

DOKÜMAN

İmalâtcı, kontrol ve gösterge tertibatı ile birlikte deneyi yapan yetkili kuruluşa sunacağı montaj ve kullanıcıya ait dokümanını hazırlamalıdır, bu doküman en azından aşağıdaki kapsamalıdır;

1. Cihazın genel tanıtımı;
   • Bu standard ile ilgili isteğe bağlı fonksiyonlar,
   • TS EN 54’ün diğer bölümleri ilgili fonksiyonlar,
   • Bu standard ile zorunlu olmayan yardımcı fonksiyonlar.

1. Kontrol ve gösterge tertibatının girişlerine ve çıkışlarına ait teknik özellik elektriki ve mekaniki özelliklerin yeteri kadar değerlendirilmesi ve sistemin (TS EN 54-1 tanıtıldığı gibi) diğer bileşenleri ile yazılım uyumluluğu, bu konuda aşağıda verilenler dahil;
   • Tavsiye edilen çalışma için güç ihtiyacı,
   • Algılama devresi başına, maksimum bölge sayısı, noktalar ve/veya belirlenebilen noktalar,
   • Kontrol ve gösterge tertibatı başına, maksimum bölge sayısı, noktalar, belirlenebilen noktalar ve/veya yangın alârm cihazı,
   • Her bir giriş ve çıkış için maksimum ve minimum beyan değerleri,
   • Her bir iletim üzerinde kullanılan haberleşme parametreli hakkında bilgi,
   • Her bir iletim hattı için kablo parametreleri,
   • Sigorta beyan değerleri.

1. Aşağıda belirtilenler dahil, tesis bilgileri;
   • Değişik ortamlarda kullanım için uygunluk,
   • Bir algılama devresi üzerinde 32’den fazla algılayıcı ve/veya yangın ihbar düğmesi olabilir, bu durumda Madde 12.5.2’nin nasıl sağlandığı,
   • Kontrol ve gösterge tertibatı birden fazla kabin içinde yerleştirilmiş ise, Madde 12.3.2 ve Madde 12.5.3’in nasıl sağlandığı,
   • Montaj talimatı,
   • Girişlerin ve çıkışların bağlantıları için talimat,
2. Yapılış ve görev talimatı,
3. İşletme talimatı,
4. Bakım bilgileri.

- İmalâtcı, yetkili deney kuruluşuna sunacağı tasarım dokümanını hazırlamalıdır. Bu doküman, çizimleri, parça listesini, blok diyagramları, devre şemalarını, bu standardla uyumlu olacak şekilde fonksiyonel tanıtım derecesi ve mümkün olduğu kadar mekaniki ve elektriki tasarımın genel bir değerlendirilmesini kapsamalıdır.

MEKANİKİ TASARIMIN KURALLARI

- Kontrol ve gösterge tertibatının kabini sağlam yapıda, dokümanda tavsiye edilen montaj metodu ile uyumlu olmalıdır. En azından IEC 529 : 1989, IP30 sınıflandırılmasına uygun olmalıdır.

 - Kontrol ve gösterge tertibatı birden fazla kabin içine yerleştirilmiş olabilir. Dokümanda, korunmuş bölümleri ayrılabilir şekilde yerleştirilerek monte edilebilen kabinler belirtiliyorsa, bu durumda bütün zorunlu el kumandaları ve göstergeler bir kabin üzerinde veya birbirine bitişik monte etmek için yanlızca uygun olacağı bildirilen kabinler üzerinde olmalıdır.

- Bütün zorunlu el kumandaları ve ışıklı göstergeler amacına uygun olarak açıkca işaretlenmelidir. Bilgiler 100 lux ile 400 lux arasındaki bir aydınlatmada, 0,8 m uzaklıktan okunabilmelidir.

- İletim hatları ve sigortalara ait bağlantı uçları açık olarak işaretlenmelidir.

ELEKTRİKİ VE DİĞER TASARIM KURALLARI

- Kontrol ve gösterge tertibatı, bölgesel işaretlerin temini için, noktalardan sinyal gruplandırması sağlayacak bir yapıda olmalıdır.

 - Sinyallerin işleme tâbi tutulması, yangın alârm işaretine en büyük önceliği vermelidir.

 - Ana güç kaynağı ile yedek güç kaynağı arasındaki geçiş, bunlarla ilgili güç kaynakları hariç, herhangi bir işareti ve/veya herhangi bir çıkışın durumunu değiştirmemelidir.

 - Kontrol ve gösterge tertibatında, ana güç kaynağı veya yedek güç kaynağının devre dışı olması veya ayarlanması için gerekli önlemler alınmışsa, bu sadece “ulaşma seviyesi 3 veya 4”de olması mümkün olmalıdır.

 İLETİM HATLARININ SAĞLAMLIĞI

- Kontrol ve gösterge tertibatı ile yangın algılama sisteminin diğer bileşenleri arasındaki iletim hattının herhangi birindeki bir arıza, kontrol ve gösterge tertibatının doğru çalışmasını veya herhangi bir diğer iletim hattını etkilenmemelidir.

 - İmalâtcının dokümanı, bir algılama devresini bağlanabilen 32’den fazla yangın algılayıcısı ve/veya elle kumanda edilen yangın ihbar düğmesini belirtiyorsa, bu durumda kabinler arasındaki herhangi bir iletim hattının birindeki kısa devre veya kopukluğun 32’den fazla yangın algılayıcısının ve/veya elle kumanda edilen yangın ihbar butonun uyarısının engellemediğinden emin olunacak imkânlar belirlenmeli ve sağlanmalıdır.

 - İmalâtcının dokümanında, kontrol ve gösterge tertibatının, korunmuş bölümleri ayrılabilir bir şekilde yerleştirilerek monte edilen birden fazla kabin içinde mahfaza altına alındığının belirtilmesi durumunda, kabinler arasındaki herhangi bir iletim hattının birindeki kısa devre veya kopukluğun 32’den fazla yangın algılayıcısının ve/veya elle kumanda edilen yangın ihbar butonunun uyarısını engellemediğinden emin olunacak imkanlar belirlenmeli ve sağlanmalıdır.

 - Kontrol ve gösterge tertibatı, ayrı bir kabin içine alınmış güç kaynağı (TS EN 54-1, Şekil 1’de “L” harfi gösterilen) ile kullanılacak şekilde tasarımlanırsa, güç kaynağına ait en az iki iletim hattının, birisinin, bir kısa devre veya bir kopukluk halinde diğerini etkilenmemesi için, bir ayırt edici ile techiz edilmelidir.

 İŞARETLERE ULAŞILABİLİRLİK VE KONTROLLAR (EK-A)

 - Kontrol ve gösterge tertibatı, “ulaşma seviyesi 1’den (fazla ulaşma) “ulaşma seviyesi 4”e (az ulaşma) kadar olan dört ulaşma seviyesi ile uyumlu olmalıdır. Elle yapılan kontrollar ve diğer fonksiyonlar, bu standardda belirtildiği biçimde uygun ulaşma seviyesinde gruplandırılmalıdır.

- Bütün zorunlu işaretler, müdahele olmaksızın (bir kapıyı açma ihtiyacı gibi) “ulaşma seviyesi 1”de görülebilmelidir.

- “Ulaşma seviyesi 1”de özel bir işlem yapılmadan elle yapılan kontrollara ulaşılmalıdır.

- “Ulaşma seviyesi 1”de ulaşılan zorunlu işaretlere ve elle yapılan kontrollara, “ulaşma seviyesi 2”de de ulaşılmalıdır.

- “Ulaşma seviyesi 2”ye giriş özel bir işlem vasıtasıyla sınırlandırılmalıdır.

 - “Ulaşma seviyesi 3”e giriş; “ulaşma seviyesi 2”den ayırmak için, özel bir işlem vasıtasıyla sınırlandırılmalıdır.

- “Ulaşma seviyesi 4”e giriş, kontrol ve gösterge tertibatının kısımları olmayan özel vasıtalarla sınırlandırılmalıdır.

 IŞIKLI GÖSTERGE VASITASIYLA GÖSTERİLEN İŞARETLER

- Işıklı gösterilen zorunlu işaretler; 500 lux’e kadar olan bir aydınlatma şiddetiyle aydınlatılmış bir ortamda, göstergenin montaj yüzeyine dik bir doğru ile 22,5 dereceye kadar herhangi bir açıda aşağıda verilen uzaklıklarda görülebilmelidir :

• 3 m uzaklıktan fonksiyonel duruma ait genel işaretler için,
• 3 m uzaklıktan besleme kaynağı işareti, ,
• 0,8 m uzaklıktan diğer işareter.

 - Yanıp sönen işaretler kullanılması durumunda, yanma ve/veya sönme periyotları 0,25 s’den daha büyük olmamalı ve yanıp sönme frekansı;

• Yangın alârm işaretleri için, 1 Hz,
• Arıza işaretleri için, 0,2 Hz’den daha küçük olmamalıdır.

 - Özel arızaların işareti ve yetersizlikler için aynı ışıklı gösterge kullanılması durumunda, arıza işaretleri yanıp söner olmalı ve yetersizlik işaretleri düzenli olmalıdır.

 

ALFANÜMERİK MONİTÖRDE GÖSTERİLEN İŞARETLER

 - Alfanümerik monitör, elemanlar veya parçalardan meydana geliyorsa, bunlardan (elemanlar veya segmentler) birinin arızalanması gösterilen bilginin doğruluğunu etkilememelidir.

- Zorunlu şartlar için kullanılan alfanümerik monitörler, en az her iki alandan meydana gelen hiç olmazsa açık olarak görülebilir bir pencereye sahip olmalıdır.

- Gösterilen bilgide içerik yok ise, her bir alanın amacı açık olarak işaretlenmelidir.

- Bir alan hiç olmazsa :

1. Aynı amaçla diğer bilginin yerini tanıtmak için bir yangın alârm monitörü kullanırsa, 16 karakter,
2. Bir yangın alârm yerindeki bilgilerin tamamını kapsayan monitör amaçlanırsa, 40 karakter kapasite olmalıdır.

- Alfanümerik monitörde gösterilen zorunlu işaretler; 0,8 m uzaklıkta; 5 lux’den 500 lux’e kadar ortam aydınlatma şiddetinde, normal konumdan monitör düzlemine doğru;

• 22,8 dereceden büyük olmayan herhangi bir açıda her iki taraftan bakıldığında,
• 15 dereceden büyük olmayan bir açıda alttan ve üstten bakıldığında okunaklı olmalıdır.

 İŞARETLERİN RENKLERİ

- Işıklı göstergenin verdiği genel ve özel işaretlerin renkleri aşağıdaki gibi olmalıdır:

1. Kırmızı renkle gösterilen işaretler:
   • Yangın alârmları,
   • Yangın alârmını takip eden cihaza ait sinyallerin iletimi,
   • Yangın önleme cihazının kontrollerine ait sinyallerin iletimi,
2. Sarı renkle gösterilen işaretler:
   • Arıza ihbarları,
   • Yetersizlikler,
   • Deneye tâbi tutulan bölgeler,
   • Arıza ihbarını takip eden cihaza (TS EN 54-1, Şekil 1’de “J” harfi ile gösterilen) ait sinyallerin iletimi,
3. Kontrol ve gösterge tertibatının güç beslemesi işareti yeşil renklidir.

- Alfanümerik monitörde işaretlerin gösterimi için farklı renklerin kullanımı gerekli değildir. Bununla beraber farklı işaretler için farklı renkler kullanılırsa da, kullanılan renkler Madde 12.9.1’de belirtildiği gibi olmalıdır.

İŞİTİLEBİLİR İŞARETLER

- İşitilebilir işaretlere ait göstergeler kontrol ve gösterge tertibatının bir parçası olmalıdır. Aynı göstergeler, yangın alârmı ve arıza ihbar işaretleri için kullanılabilir.

 - Kontrol ve gösterge tertibatına ait kapalı durumdaki herhangi bir kapı civarında, 1 m uzaklıkta, yankılanmayan şartlar altında ölçülen minimum ses seviyesi,

• Yangın alârm işaretleri için 60 dB (A),
• Arıza ihbar işaretleri için 50 dB (A) olmalıdır.

İŞARETLERİN DENEYE TÂBİ TUTULMASI

Görülebilir ve işitilebilir zorunlu bütün işaretler “ulaşma seviyesi 1 ve 2”de el kumanda işlemi ile deneye tâbi tutulmalıdır.

YAZILIM KONTROLLU KONTROL VE GÖSTERGE TERTİBATLARI İÇİN İLAVE TASARIM KURALLARI

- GENEL KURALLAR VE İMALÂTCININ BEYANI

Kontrol ve gösterge tertibatının, bu standardın kurallarını yerine getirebilmesi için yazılımla kontrol edilen elemanlar olmalıdır.

Bu bakımdan; kontrol ve gösterge tertibatı, ilgili teknoloji kullanılması durumunda, Madde 12’de olduğu gibi, Madde 13’in kuralları ile de uyumlu olmalıdır.

YAZILIM DOKÜMANI

- İmalâtcı, kontrol ve gösterge tertibatı ile birlikte deney yapan yetkili kuruluşa sunacağı, yazılım tasarımının ayrıntısını kapsayan dokümanı hazırlamalıdır. Bu doküman, bu standarda uyumluğun sağlanmasına esas olacak şekilde tasarım için yeteri kadar ayrıntılı olmalı ve en azından aşağıda verilenleri kapsamalıdır :

1. Aşağıdaki hususlar dahil, ara akış programının fonksiyonel bir tanıtımı;
   • Herbir modülün kısa bir tanıtımı ve yerine getirdiği fonksiyon,
   • Modüllerin birbirlerini etkileme yönü,
   • Herhangi bir kesilme işlemi dahil, adlandırılan modüllerin yönü,
   • Programın aşama sırasının gösterilmesi.

Sistem tasarımın ve bilgi akışının tarifi grafiksel olarak gösterilmeli veya eş değer tasarım dokümanında açık olarak belirlenmelidir.

1. Değişik amaçlar için kullanılan hafıza alanlarının tarifi (Program, mahalli özel bilgi ve işleme tâbi tutulan bilgi gibi);
2. Kontrol ve gösterge tertibatının donanımı ile yazılımın birbirlerini nasıl etkilediklerinin belirlenmesi.

- İmalâtcı, ayrıntılı tasarım dokümanı hazırlamalı ve sağlamalıdır. Bu dokümanın, yetkili deney kuruluşuna sunulmasına ihtiyaç vardır, ancak imalâtcının saklı haklarına bağlı kalınacak bir şekilde gözle muayene maksadıyla kullanılmalıdır. Bu doküman, en azından aşağıda belirtilenleri kapsamalıdır.

1. Aşağıdaki hususlar dahil, programın her bir modülünün tarifi;

− Modülün adı,

• Yetkili/yetkililerin kimliği,
• Tarih ve/veya bölüm referansı,
• Yapılacak görevin bir tarifi,
• Transfer bilginin tipi, geçerli bilgi kademesi ve geçerli bilginin kontrol edilmesi dahil ayırt edilenlerin bir tarifi.

 Yaklaşık ve mahalli bütün değişkenler, kullanılan sabitler ve işaretler program akışının tanıtılmasına ait yeterli açıklamalar dahil kaynak kod listesi,

1. Programın hazırlanmasında kullanılan herhangi bir tasarım düzeninin ayrıntıları (yüksek seviye tasarım düzenleri, düzenleyici ve kurucu gibi).

YAZILIM TASARIMI

Kontrol ve gösterge tertibatının güvenirliğinden emin olmak maksadıyla yazılım tasarımı için aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır :

1. Yazılım modüler yapıda olmalıdır,
2. Elle kumanda edilerek ve otomatik olarak bilgi üretmek maksadıyla, ayırt edicilerin tasarımı, programın uygulanmasında bir hataya sebep olunmaması için, geçersiz duruma sebep olmamalıdır.
3. Sistem içinde bir kilitlenme olayına engel olunması için, program içerisinde tedbirler alınmalıdır.

PROGRAMIN İZLENMESİ

- Programın uygulanması izlenmelidir. Program ana fonksiyonları ile ortak yöntemler 100 s’lik bir zaman limitinde uygulanmaması durumunda, izleme düzeni bir sistem arızası sinyali vermelidir.

- İzleme düzenin görevini yapmasına ve bir arıza ihbar sinyalinin verilmesine, izlenen sistem programının uygulanmasındaki bir arıza engel olmamalıdır.

- Madde 13.4.1’deki gibi bir arıza uygulanması algılanması durumunda, kontrol ve gösterge tertibatı, 100 s içinde emniyetli bir şekilde faaliyete geçmelidir. Bu emniyetli durum imâlâtcı tarafından belirtilmelidir.

- İzleme düzeni, Madde 13.4.3’deki emniyetli durum (meselâ en yüksek öncelik; gözlenemeyen kopukluk) girişini elde etmek için, önlem olarak en yüksek önceliği kullanmalıdır.

PROGRAMLARIN VE VERİNİN DEPOLANMASI (EK-J)

- Bu standardla uyumlu olan bütün uygulanabilir kod ve gerekli veri, sürekli bakım gerektirmeyen güvenilir bir şekilde çalışan bellek içinde, en az 10 yıllık bir periyotla muhafaza edilmelidir.

- Program, sadece “ulaşma seviyesi 4”de yazılabilen silinmeyen bir bellekte mahafaza edilmelidir. Herbir bellek düzeni, içindekilerin tamamen tasarım dökümanına atıf yapılmasında olduğu gibi tanınabilir olmalıdır.

- Mevzi özel veri, için aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır.

1. “Ulaşma seviyesi 1 veya 2”de değişiklik mümkün olmamalıdır,
2. Mevzi özel verinin değişmesi, programın yapısını etkilememelidir,
3. Silinmeyen bellekte depolanması durumunda, mevzi özel veri, güç kaybına karşı, “ulaşma seviyesi 4” de sadece bellekten ayrılabilen ve en az iki hafta süre ile bellek içindekilerinin mahafaza edilmesini sağlayan yedek bir enerji kaynağı ile korunmalıdır,
4. Okunur-yazılır bellekte depolanması durumunda, program uygulanmasında bir arıza olması halinde, bellek içindekilerin korunmasında olduğu gibi, program uygulaması esnasında belleğe yazılımı önleyen bir mekanizma olmalıdır.

 BELLEK İÇİNDEKİLERİN İZLENMESİ

Program ve mevzi özel veriyi kapsayan belleklerin içindekiler, bir saati geçmeyen aralıklarda otomatik olarak kontrol edilmelidir. Bellek içindekilerinin bozulması durumunda, kontrol düzeni bir sistem arızası sinyali vermelidir.

 

BİR SİSTEM ARIZASI OLMASI DURUMUNDA, KONTROL VE GÖSTERGE TERTİBATININ ÇALIŞMASI

İmalâtcının dokümanında, kontrol ve gösterge tertibatına bağlanan 512’den fazla yangın algılayıcısı ve/veya elle kumanda edilen yangın ihbar butonu belirtiliyorsa, bir sistem arızası olduğu takdirde Madde 13.4 veya Madde 13.6’da belirtilen hususlar ya da aşağıdakilerin her ikisi de uygulanmalıdır:

1. Fonksiyonları etkilenmelidir,
2. En azından aşağıdaki fonksiyonlar, bütün yangın algılayıcılarından ve/veya elle kumanda edilen yangın ihbar butonlarından alınan yangın alârm sinyallerine karşı cevap verebilmelidir.
   • Genel yangın alârm göstergesi veya işitebilir bir işaret vasıtasıyla bir yangın alârmının uyarısı,
   • Madde 7.7.1’de belirtildiği gibi bir çıkışın faaliyete geçmesi,
   • Madde 7.9’da belirtildiği gibi yangın alârmını takip eden cihaza (gerekirse) sinyallerin iletimi.

İŞARETLEME

Kontrol ve gösterge tertibatı aşağıdaki bilgileri kapasayacak şekilde “ulaşma seviyesi 1”de okunabilir bir şekilde işaretlenmelidir :

1. Standardın numarası (TS EN 54-2 : 1996),
2. İmalâtcı veya satıcının ticari ünvanı veya adı,
3. Kontrol ve gösterge tertibatına ait diğer gösteriliş veya tip numarası,
4. Kontrol ve gösterge tertibatının üretim periyodunu tanıtan numara veya kod.

DENEYLER

Deney İçin Standard Atmosfer Şartları

 Bir deney işleminde aksi belirtilmedikçe IEC 68-1 : 1988’de belirtildiği gibi, numune deney için aşağıdaki standard atmosfer şartlarında kararlı hale gelmesine müsaade edildikten sonra deneye tâbi tutulmalıdır.

1. Sıcaklık : 15°C - 35°C
2. Bağıl nem : % 25 - % 75
3. Hava basıncı : 86 kPa - 106 kPa

standard atmosfer şartlarının uygulanması durumunda, esasen her bir deney için sıcaklık ve nem sabit tutulmalıdır.

 - Numune Yapısı

Numune yapısı, algılama devresi, iletim hattı ve dahili devrelerin her bir tipinden en azından birisini ihtiva etmelidir.

Numune sadece bir algılama devresi olarak tasarımlanmadıkca, her bir tipte en azından iki algılama devresi bulunmalıdır.

 - Montaj ve Yönlendirme

Bir deney işleminde başkaca belirtilmedikçe, numune imalâtcı tarafından belirtilen montaj gereçleriyle normal yönlendirmeye göre monte edilmelidir. Fonksiyon deneyi için diğer hususların gerekli olması hali hariç, cihaz “ulaşma seviyesi 1”in durumu içinde olmalıdır.

 - Elektriki Bağlantı

Deney işlemi, numunenin çalışması durumunu gerektiriyorsa, TS EN 54-4’e uygun olarak numune, bir güç kaynağına bağlanmalıdır.

Başkaca belirtilmedikçe, güç kaynağı, nominal çalışma konumunda olmalıdır.

Bütün algılama devreleri ve iletim hatları, kablolara ve cihaza veya suni yüke bağlanmalıdır. Algılama devresinin herbir tipinden en azından birisi, imalâtcının belirttiği talimata göre maksimum yükle yüklenmelidir. Kontrol ve gösterge tertibatından başka cihaz, deneyler esnasında standard atmosfer şartlarında muhafaza edilmelidir.

 FONKSİYON DENEYİ

- Deneyin Amacı

Fonksiyon deneyinin amacı, çevre şartlandırılması öncesi, esnasında ve/veya sonrasında numenenin çalıştığını göstermektir.

 - Deney Programı

Deney programı, fonksiyon deneyi esnasında, giriş ve çıkış fonksiyonunun her bir tipinin uygulandığından emin olunmak maksadıyla bir sıra halinde yazılmalıdır.

Deney programı, yangın alârm, yangın ihbar ve yetersizlik durumlarına ait deneylerden en azından birini kapsamalıdır.

 - Yangın Alârm Durumu

Yangın alârmı başlatılmalı ve en azından iki bölgeden (yalnızca bir bölge belirtilmedikce) alınan yangın alârmı başlangıç konumuna yeniden ayarlanmalıdır.

“C”, “E” ve “G” (gerekirse) ait verilen işaretlerin ve çıkışların doğruluğu kontrol edilmelidir.

 - Arıza İhbar Durumu

En azından aşağıdakilerin karşılığı olan arıza ihbarları başlatılmalı ve yeniden başlangıç konumunu ayarlanmalıdır.

1. Güç kaynaklarından birisinin kaybı,
2. Bir algılama devresi içindeki kısa devre,
3. Bir algılama devresi içindeki kopukluk,
4. Gerekmesi durumunda “C”, “E” ve “G”ye ait bir iletim hattındaki kopukluk.

Verilen işaretlerin ve “J” ait çıkışın (gerekirse) doğruluğu kontrol edilmelidir.

 - Yetersizlik Durumu

1. Bir bölge yetersiz hale getirilmeli ve yeniden yeterli hale getirilmeli,
2. Gerektiği durumlarda, “C”, “E” ve “G” ait bir iletim hattı yeniden yetersiz hale getirilmeli ve yeniden yeterli hale getirilmeli.

Yetersizlik kontrollarının çalışması neticesinde, kontrol ve gösterge tertibatı üzerindeki işaretin doğruluğu, sistemin ilgili kısımlarının yetersiz hale geldiği ve yetersizlik fonksiyonun yeniden yeterli hale getirildiği kontrol edilmelidir.

 ÇEVRE DENEYLERİ

- Deney

Çevre deneyi için bir, iki veya üç numune temin edilmelidir. Deneyler Çizelge 1’de gösterildiği gibi uygulanmalıdır.

 1) Tamamen değişen tâbi duruma ait görülebilir ve işitilebilir işaretlere, kondisyonlamanın uygulanması sırasında müsaade edilir.

 - Bir Numune İçin Deneyler

 Çevre deneyleri için tek bir numune temin edilmesi durumunda, numune herhangi bir sıraya göre bütün işletme deneylerine tâbi tutulmalıdır. İşletme deneylerinden sonra, aynı numune için, dayanıklılık deneyleri herhangi bir sıraya göre yapılmalıdır. Çevre deneyinden önce ve sonra numune fonksiyon deneyine tâbi tutulmalıdır.

 - İki Numune İçin Deneyler

Çevre deneyi için iki numune temin edilmesi durumunda, birinci numune herhangi bir sıraya göre bütün işleme deneylerine, müteakiben dayanıklılık deneylerinden birisine tâbi tutulmalıdır. İkinci numune, diğer dayanıklılık deneyine tâbi tutulur. Herbir çevre deneyinden önce ve sonra bir fonksiyon deneyi yapılmalıdır.

 - Üç Numune İçin Deneyler

 Çevre deneyi için üç numune temin edilmişse, birinci numune herhangi bir sıraya göre bütün işletme deneylerine tâbi tutulmalıdır. İkinci numune, dayanıklılık deneylerinden birisine ve üçüncü numune, dayanıklılık deneyinin diğerine tâbi tutulmalıdır. Her bir çevre deneyinden önce ve sonra bir fonksiyon deneyi yapılmalıdır.

 DÜŞÜK SICAKLIK (İŞLETME)

- Deneyin Amacı

Deneyin amacı; işletme şartlarına uygun düşük sıcaklıklarda, kontrol ve gösterge tertibatının doğru olarak fonksiyonunu yerine getirdiğini göstermektir.

 - Deney İşlemi

Deney işlemi, TS 2141 EN 60068-2-1 (IEC 60068-2-1 : 1990)’de belirtildiği gibi sıcaklık kademe kademe değiştirilecek yapılmalıdır. “Ad” deneyi ısı yayan (IEC 60068-2-1 : 1990) numuneler için, “Ab” deneyi ısı yaymayan numuneler için yapılmalıdır.

 - İlk Kontrol

Kondisyonlamadan önce, numune, fonksiyon deneyine tâbi tutulur.

 - Kondisyonlama Esnasında Numunenin Durumu

Numune, Madde 15.13’de belirtildiği gibi monte edilmeli ve uygun güç kaynağına, izleme düzenine ve yük tertibatına (Madde 15.1.4) bağlanmalıdır.

- Kondüsyonlama

 Aşağıda verilen ortam şartları uygulanmalıdır:

1. a) Sıcaklık : -5°C ± 3°C
2. b) Süre : 16 saat

 - Kondisyonlama Esnasında Yapılacak İşlemler